استفاده از کرم خاکی Eisenia foetida در تغذیه آبزیان پرورشی

استفاده از کرم خاکی Eisenia foetida در تغذیه آبزیان پرورشی مقدمه : ترکیبات هر ماده غذایی خصوصا میزان پروتئین ، عامل مهمی در انتخاب آن به عنوان غذا در صنعت کشت و پرورش آبزیان ، دام ، طیور و .... میباشد . در آبزی پروری نیز مانند پرورش سایر جانوران ، غذادهی و تغذیه ، یکی از ارکان اصلی موفقیت در تولید محسوب می گردد . استفاده از غذاهای زنده به لحاظ حفظ ارزش غذایی تا زمان مصرف، دارا بودن انزیم های گوارشی و کمک به هضم راحت تر غذا به هنگام مصرف و کاربردهای ارزشمند دیگر مورد توجه می باشد. دربین انواع غذاهای زنده ، استفاده از برخی از کرمها و کرمی شکلان روند افزایشی پیدا کرده است . این موجودات مانند انواع کرمهای کم تار وپر تار و لاروکرمی شکل سوسک و سایر حشرات ، با توجه به ارزش غذایی مناسب و برابری نسبی ارزش غذایی آنها با نیازهای انواع آبزیان ، مانند میزان مناسب پروتئین و چربی ودارا بودن انواع اسیدهای چرب و اسیدهای آمینه ، مورد توجه قرار گرفته اند . مزیت استفاده از این گونه ها ، علاوه برارزش غذایی مناسب ، امکان پرورش و سازگاری آنها در محیط های پرورشی می باشد که این امر زمینه پرورش آنها را در هر محیطی فراهم می سازد . هدف مقاله حاضر ، معرفی چند غذای زنده مورد استفاده در آبزی پروری دنیا ، با تاکید بر ارزش غذایی آنها می باشد. نیازهای غذایی : به طور کلی انواع آبزیان پرورشی ، به ویژه ماهیان به 50ـ35 درصد پروتئین و 20ـ5 درصد چربی و در جیره غذایی خود نیاز دارند. این ارقام با رشد آبزی ، گونه ، رژیم غذایی و شرایط محیطی و پرورشی تغییر می کند ، به طوری که در پرروش قزل آلا از مرحله تغذیه فعال تا مولد به 52ـ45 درصد پروتئین و 15ـ9 درصد چربی در جیره نیاز می باشد . این اعداد در پرورش کپور معمولی به 42ـ36 درصد پروتئین و 18ـ8 درصد چربی و در میگوها به 45ـ35 درصد پروتئین و 10ـ5 درصد چربی در جیره می رسد . در مورد اسیدهای چرب و آمینه ضروری نیز این نیازها وجود دارد . در مورد اسید چرب لینولنیک (3:81 n -3) و اسید آمینه آرژنین در قزل آلا ، نیاز آن به ترتیب 6/1 ـ 8/0 و 8/3 ـ 5/3 در مورد کپور معمولی 71ـ70 و 2/4 ـ 0/4 و در مورد انواع میگوها 52/0 ـ 50/0 و 5/8 ـ 2/80 درصد چربی و پروتئین جیره می باشد ( سالک یوسفی ، 2003 ؛ 1379 و Dynes) که با استفاده از انواع غذاهای زنده به طور مکمل در کنار انواع غذاهای زنده به طور مکمل در کنار انواع غذاهای فرموله شده گرانول ، نیازهای غذایی آبزیان به راحتی پوشش داده می شود . در جدول شماره 1 برخی کرمها و کرم شکلان که به عنوان غذای زنده ، استفاده فراوانی دارند ، معرفی گردیده است : گونه ترکیبات بدن بر حسب درصد وزن خشک منبع پروتئین چربی خاکستر NFE* کرم خاکی Eisenia foetida 63 11 6 19 صفرخانلو و همکاران 1383 کرم خاکی Eisenia foetida 59 9 17 15 Ng ,2000 کرم خاکی Dendrobaena veneta 45 11 29 3 صفرخانلو و همکاران 1383 کرم توبیفکس Tubifex tubifax 65 14 15 - Ng ,2000 کرم سفید Enchytraeus albidus 46 14 7 - طبیعی دراز کلا ، 1380 لاروکرم خونی Chironomid mlri 51 12 13 18 Ng ,2000 شفیره کرم ابریشم Bombaymori 72 19 3 5 Ng ,2000 لاروکرمی سوسک Tenebrio molitor 58 29 4 2 Ng , et al ,2001 *عصاره های عاری ازت NFE , Nitrogen Free Extact همانگونه که در جدول شماره (1) مشاهده می گردد ، بارزترین ویژگی این موجودات وجود مقدار زیاد پروتئین در کنار میزان متعادل چربی ، خاکستر و NFE می باشد. بنابراین با توجه به گونه آبزی پرورشی و احتیاج غذایی آن به میزان مشخص چربی ، پروتئین و سیار مواد مغذی ، می توان از یک یا چند نوع از غذاهای زنده فوق استفاده نمود . استفاده از غذای زنده در تغذیه آبزیان باعث افزایش رشد و در صد بقا ، تحمل بیشتر نوسانات محیطی و بیماری و جذب بهتر پروتئین در بدن می گردد . (2001 ، Ng et al ؛ 2003 ، Dynes) این امر در تغذیه به بچه ماهیان سفید انگشت قدی که از کرم خاکی تغذیه نمودند ، به وضوح مشاهده گردید ( صفر خانلو و همکاران 1383) . کرم خاکی از انواع غذاهای زنده ای است که با ترکیبات پروتئینی ( اسیدهای آمینه ) و اسیدهای چرب خود قادر به تامین نیازهای تغذیه ای آبزیان می باشد . میزان چربی نسبتا کمتر آن در مقایسه با سایر غذاهای زنده ( جدول شماره 1) در کنار درصد بالای پروتئین آن ، کرم خاکی را در ردیف غذاهای زنده با ارزش قرار داده است . در جدول شماره (2) میزان برخی از اسیدهای چرب و اسیدهای آمینه ضروری در ترکیبات بدن کرم خاکی به همراه نیاز تغذیه ای انواع آبزیان پرورشی نشان داده شدها ست . جدول شماره (2) میزان اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب ضروری در ترکیبات بدن کرم خاکی و نیازهای تغذیه ای آبزیان به آنها ( اقتباس از سالک یوسفی ) . نوع ترکیب نام میزان در کرم خاکی (در 100 گرم) مقدار ضروری در جیره آبزی بر حسب در صد پروتئین یا چربی جیره قزل آلای رنگین کمان کپور معمولی انواع میگوی پرورشی اسید های آمینه ضروری هیستیدین 23.2 1.6-1.7 2.0-2.1 1.5-2.32 میتونین 3.2 2.2-9.1 3.0-3.1 1.8-2.4 فنیل آلانین 3.6 3.2-3.5 6.4-6.5 4.1-4.3 لیزین 5.8 5.3-5.4 5.4-5.7 6.2-7.5 اسید لینولئیک 6.1 1.0-1.2 0.9-1.1 0.8 اسید لینولنیک ؟ 0.8-1.6 1.0-1.1 0.5 همانطور که در جدول شماره (2) مشاهده می شود ، ترکیبات و میزان اسیدهای آمینه ضروری و نیز اسید چرب ضروری لینولئیک در کرم خاکی تقریبا به طور کامل قادر به پوشش نیازهای تغذیه انواع آبزیان پرورشی می باشد ، به طوریکه میزان برخی اسیدهای آمینه ضروری ماندن هیستیدین و متیونین ، حتی بیش از نیاز تغذیه ای آبزیان بوده و از این رو می توان استفاده از آن را در تغذیه بسیاری از آبزیان پیشنهاد نمود . کرم خاکی فاقد اسید آمینه ضروری تریپتوفان می باشد . در این صورت اگر کرم خاکی به صورت غذای مکمل در تغذیه موجود استفاده شود ، این کمبود با تغذیه از سیار غذاهای فرموله شده جبران شده و بنابراین مشکل نبودن تریپتوفان و کمبود احتمالی فنیل آلانین و لیزین ، بدین صورت بر طرف خواهد شد . در مورد اسید چرب ضروری لینولئیک نیز مشکل کمبود آن در جیره وجود نداشته و در صورت کمبود احتمالی اسید لینوکئیک نیز مانند اسیدهای آمینه ضروری ، این مشکل با تغذیه از غذای گرانول برطرف می گردد . با توجه به ارزش تغذیه ای و میزان مناسب پروتئین ، چربی و خاکستر ، کرم خاکی در مقایسه با سایر غذاهای زنده ، استفاده از کرم خاکی و آرد آن در تغذیه موجودات بسیاری مورد بررسی قرار گرفته است که نتایج بدست آمده از تمامی تحقیقات ، اثر منفی ناشی از تغذیه از کرم خاکی را گزارش ننموده و برعکس تاثیر مثبت آن در رشد و نمو آبزیان پرورشی را نشان داده اند . از آنجائیکه نیازمندیهای ماهی و سخت پوستان متفاوت می باشد ، جهت بررسی ارزش غذایی کرم خاکی و نقش آن در پرورش ماهیان و سخت پوستان ، نتایج تحقیقات انجام شده به طور جداگانه مورد بررسی قرار می گیرد . استفاده از کرم خاکی در تغذیه انواع ماهیان پرورشی : استفاده از کرم های خاکی به صورت زنده و یا خشک ، در تغذیه آبزیان حائز اهمیت می باشد. ترکیبات مناسب اسیدهای چرب و اسیدهای آمینه ضروری و وجود امگا 3 زیاد در این موجود ، استفاده از آن را نسبت به منابع گیاهی متمایز ساخته است . (No et al ,2001) هضم و جذب آسان کرم خاکی ، علاوه بر دیگر خصوصیات مفید آن ، استفاده از آن را در پرورش دوران نوزادی و لاروی انواع آبزیان ، کار بردی ساخته است Ng و همکاران (2000) جهت تغذیه به بچه ماهیان انگشت قد گربه ماهی آفریقایی Clarias gariepinus از کرم خاکی استفاده کردند . نتیجه این تحقیق نشان داد که بچه ماهیان تغذیه شده با کرم خاکی رشد سریع تر و درصد بازماندگی و مقاوت در برابر استرس بالاتری نسبت به بچه ماهیان گروه شاهد که از کرم خاکی تغذیه نکرده بودند نشان دادند . همچنین در تحقیق Yang و همکاران ، (2001) ، که در تغذیه ماهی آب شیرین رودخانه ای چین Mystus guttatus از کرم خاکی استفاده کردند ، رشد بهتر بچه ماهیان در مقایسه با گروه شاهد ، به وضوح مشاهده گردید . افزایش رشد ماهیان پرورشی قزل آلای رنگین کمان ، ماهی خاویاری سیبری Acipenser baeri مار ماهیان Seriala quinquerdiate , Anguilla anguilla , Angullia japonica در ژاپن و تایلند در تغذیه با انواع مختلف کرم خاکی نیز مشاهده گردید ( Apolinario et al ., 1998 a ; Hayashietal ., 1999 ; Bross etal .,2002;knights ,1996) استفاده از کرم خاکی در تغذیه نواع سخت پوستان: از کرم خاکی در تغذیه پست لارومیگو جهت افزایش رشد و نیز تسریع تخم ریزی در میگوهای مولد استفاده شده است . از این موارد می توان به تغذیه پست لارومیگوی پا سفید غربی Penaeus vannamei و میگوی بزرگ آب شیرین Macrobrachium rosenbergi از انواع کرمهای کم تار از جمله کرم خاکی اشاره کرد . در این موارد ، اشتیاق بالای پست لارو به تغذیه از کرم و نیز افزایش نرخ رشد میگوها ، قابل توجه بود (Apolinario et al .,1998 ; Correia et al ., 2002) در تغذیه خرچنگ آب شیرین Marrom با نام علمی Cheraxtenuimanus با کرم خاکی Eisenia foetida در استرالیا نتایج قابل توجهی بدست آمد . این تحقیق که توسط (2003) Dynes صورت گرفت ، نشان داد کرم خاکی قادربه تامین تقریبا کامل نیاز غذایی و پروتئینی Marrom بوده و از سویی دیگر چربی کرم ، کلیه نیازهای خرچنگ به چربی را برطرف کرده و این امر باعث حذف روغن تون ماهیان مورد استفاده در جیره غذایی خرجنگ گردید . حذف روغن تون ماهیان کاهش قابل توجه هزینه غذا و به دنبال آن هزینه های جاری پرورش خرچنگ را به دنبال داشت . نتیجه گیری: استفاده از کرم خاکی در تغذیه آبزیان مختلف مانند ماهی و سخت پوستانی که رژیم گوشتخواری دارند ، می تواند مناسب باشد ، ترکیب پروتئینی و چربی ونیز ویتامین های بدن کرم خاکی عامل مهمی در انتخاب آن به عنوان غذا می باشد. در کنار این مطلب ، اندازه کرم خاکی نیز عامل بسیار مهمی می باشد که باعث استفاده مستقیم از کرم در تغذیه آبزیانی که دهان بزرگی دارند ( مانند ماهیان خاویاری ) می گردد . همچنین چون کرم تا مدتها در آب قدرت حرکت دارد ، می توان ازآن به صورت زنده در تغذیه آبزیانی که با تاخیر به سمت غذا می روند نیز استفاده نمود . ولی در مورد کرم سفید به علت کوچکی آن ، این عمل با مشکل مواجه می باشد . تولید کرم خاکی ساده بوده و تجهیزات بسیار کمی لازم دارد که تولید کرم خاکی با هزینه کم را امکان پذیر می سازد . ولی تولید سایر غذاهای زنده کرمی شکل مانند کرم سفید ، لارو کرم خونی و توبیفکس هزینه و امکانات بیشتری نیاز دارد. با مقایسه درصد پروتئین انواع غذاهای ذکر شده مشخص است که بعد از Tubifex ، کرم خاکی بیشترین میزان پروتئین و خاکستر و درصد متعادل چربی را دارد (جدول شماره 1) و مقایسه فاکتورهای تغذیه ای آن مانند پروتئین ، چربی ، خاکستر ، NFE ، انرژی و ... در مجموع ارزش تغذیه ای کرم خاکی را بارز می سازد. این امر حتی با مقایسه میزان اسیدهای آمینه و چرب ضروری (جدول شماره 2) مشخص می گردد . استفاده از کرم خاکی با توجه به اندازه های متفاوت آن در دوره های مختلف زندگی ، معدود به سن خاصی از آبزی نبوده و با توجه به اهداف و امکانات کارگاه پرورش آبزی، از کرم بالغ ، جوان ، نوزاد و حتی کوکون (تخم ) کرم می توان استفاده نمود . ولی به طور مثال در مورد کرم سفید به علت کوچکی آن ، تنها در دوران لاروی و نوزادی آبزیان می توان از آن استفاده نمود و با رشد آبزی ، به علت اینکه موجود به دنبال غذاهای بزرگتر و متناسب با اندازه دهان خود می گردد استفاده از کرم سفید منطقی و کاربردی نمی باشد . درصورت استفاده ازکرم خاکی به صورت خشک ، تهیه آن به صورت آرد ،بسیار ساده تر و به صرفه تر از تهیه آرد کرم سفید و یا آرد سایر کرمها می باشد. تهیه آرد کرم سفید ، با توجه به هزینه بالای تولید کرم و نیز کوچکی آن ، از نظر اقتصادی به صرفه نمی باشد (شکوریان ، 1372) . همچنین ضریب تبدیل غذایی کرم سفید 3 (آذری تاکامی ، 1378) و ضریب تبدیل غذایی کرم خاکی 2(صفر خانلو و همکاران 1383) میباشد. بدین معنی که تعداد بیشتری کرم سفید که گرانتر نیز تولید می شود ، برای رشد ابزیان پرورشی ، نیاز می باشد . از این رو استفاده از کرم خاکی در آبزی پروری می تواند در مقایسه با سایر غذاهای زنده ، مفیدتر ، انعطاف پذیرتر نسبت به پرورش و نیز ارزان تر باشد . نویسنده‌: دکتر حسین نگارستان - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات شیلات ایران دکتر ابوالفضل سپهداری - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات شیلات ایران مهندس لیلا صفر خانلو - کارشناس ارشد مهندسی منابع طبیعی - شیلات فهرست منابع : ـ آذری تاکامی ، ق . 1378 . روش های تولید انواع غذاهای زنده دانشکده منابع طبیعی ، دانشگاه تهران ، کرج 65 ص . ـ شکوریان ، م . 1372 . بررسی روش های تولید انبوه کرم خاکی ، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد شیلات ، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد تهران شمال ، 106 ص . ـ صفرخانلو ، ل . ح . نگارستان ، ح . عمادی ، س . معینی 1383 . بررسی ارزش غذایی دو گونه کرم خاکی غالب ایران . Dendrobaena veneta , Eisenia foetida مجله علوم و فنون دریایی ، جلد 1 ، در حال چاپ . ـ طیبی دراز کلا ، ل . 1378 . تحلیلی براستفاده از غذاهای زنده جانوری در پرورش آبزیان ، پایان نامه دوره کارشناسی شیلات ، دانشگاه آزاد اسلامی . واحد تهران شمال ، 87 ص . Apolinario , M . O , E, S Correia & A.s Souto 1998 a . Apolinario, M. o., E. S. Correia & A. S. Souto. 1998a. Utilization of earthen worm Eisenia foetida and Eudrilus eugeniae in the feeding of the snook Centropomus parallelus (Pisces, Centropomidae). Aquaculture- Brazil sustainable developement, 26 November 1998, Proceedings, Volume 2: Scientific papers. Recife, Brazil. . Apolinario, M. o., E. S. Correia & A. S. Souto. 1998b. Utilization of earthen worm (Eisenia foetida) in the feeding of Penaeus vannamei post larvae. Aquaculture-Brazil, sustainable developement 26 November, 1998, Proceedings, Volume 2: Scientific papers. Recife, Brazil . Brosse, L., P. Dumont, M. Lepage, and E. Rochard, 2002. Evaluation of a Gastric Lavage Method for sturgeons. North-American Journal of Fisheries Management Vol. 22, no. 3, pp. 955-960 . Correia, E. S., J. A. Pereira, M. O. Apolinario, A. Horowitz and S. Horowitz, 2002. Effect of pond again on natural food availability and growth of the freshwater prawn Macrobrachium rosenbergi. J . Aquaculture Engineering. Vol. 26. pp. 61-69 . Dynes, R. A., 2003. Earthworms: technology information to enable the development of earthworm production. A Report for the Rural Industries Research and Development Corporation . Australian Government. Canberra, Australia. 33 p. Hayashi, c., G. S. Goncalves,. V. R. B. Furuya, M. Y Nagae, C. M.1999. Utilization of different foods during feed training with fingerlings of (Pseudoplatystoma corruscans). J. Aquaculture. Vol. 1. pp. 258-267 . Knights, B., 1996. Studies on feeding stimulation in young eels, Anguilla anguilla L., before and after first feeding using a novel rapid-screening method. J. Aquaculture Research. Vol. 27. pp. 379-385. Ng, w. k., F. L. Liew, L. P. Ang and K. W. Wong, 2001. Potential of mealworm (Tenebrio molitor) as an alternative protein source in practical diets for African catfish, Clarias gariepinus. J. Aquaculture Research. Vol 32. pp. 273-280. Ng, W. K. earthworm as a potentional feed for fishes. J. Fishing Chemistry. Vol. 132. pp.200-212. Yang, J., Y. Lin, J. Liang, and Z. Chen, 2001. Analysis and evaluation on nutrition of natural forages of Mystus guttatus. Journal of Zhanjiang Ocean University. Vol. 21. no. 2. pp. 19-22. منبع برداشت :سایت پرشین فیش http://persianfish.com/ ورمی کمپوست vermicompost

روش تولید ورمی‌کمپوست

روش تولید ورمی‌کمپوست:

ساده‌ترین روش تولیدکرم ورمی‌کمپوست به شرح زیر است:

1- بستر سازی: هر نوع موادی که به عنوان زیستگاه نسبتا پایدار کرم باشد بستر نامیده می‌شود.

بستر کرمها باید بر روی سطح صاف و شیبدار بتنی و در سالن یا پوشش گلخانه‌ای ایجاد شود، بنابراین زمین مسطح بدون سنگ و کلوخ و خرده شیشه را مرطوب نموده و کاملا می‌کوبند تا سفت شود و یا آن را با بتون به ارتفاع 15 سانتیمتر پوشش می‌دهند. یک شیب %1 تا %2 مطلوب است به دلیل اینکه فرایند شستشو آسان­تر می­شود و تهیه آب کرم یا wormwash امکانپذیر می‌گردد.

دلایل صاف و شیبدار بودن بستر موارد زیر است:

الف- جدا شدن آب مازاد و شیرابه یا پساب از بستر جهت جلوگیری از فاسد شدن بستر.

ب- جمع‌آوری شیرابه از طریق کانالهای مخصوص در مخزن (septing tanke ) و مصرف بخشی از آن ضمن مخلوط نمودن با آب و مصرف بقیه بعنوان کود مایع.

ج- خارج کردن مواد ناشی از شستشوی کودهای مرغی یا کودهای حیوانی تازه که حاوی مقدار زیادی اوره بوده و برای کرمها سمی و کشنده می‌باشند و یا خارج کردن سایر مواد سمی و مضر.

بستر کرم باید دارای شرایط زیر باشد:

- قابلیت جذب بالا: کرم توسط پوست تنفس می‌کند در نتیجه مواد بستر باید قابلیت جذب آب بالایی داشته باشند.

- دارای تخلخل مناسب باشد: کرم‌ها به اکسیژن نیاز دارند در نتیجه اگر مواد بستر فشرده باشد نفوذ هوا کاهش یافته و تنفس کرم مختل می‌شود. اندازه ذرات، شکل ذرات، بافت ذرات و سختی آن بر میزان تخلخل موثر است.

- مقدار کم پروتئین و یا نیتروژن (نسبت بالای کربن به نیتروژن): مواد پروتئین سریع شکسته شده و تولید گرما و اسید می‌نمایند که زندگی کرم را مختل می‌نماید لذا بستر باید دارای نسبت بالای کربن به نیتروژن باشد.

2- ایجاد سایبان از جنس آیرون شیت (پلیت) یا پلاستیک گلخانه با پایه‌های فلزی و یا از جنس حصیر و سرشاخه درخت با پایه‌های چوبی برای محافظت کرمها در برابر بارندگی و نور آفتاب. ارتفاع سایبان بسته به شیوه تخلیه مواد آلی، مساحت مزرعه، نوع و جنس سایبان بین 2 تا 3 متر قابل تغییر است.

بهتر است از پلاستیک برای پوشانیدن سطح بستر استفاده نگردد، زیرا لایه پلاستیک باعث افزایش درجه حرارت و جمع شدن گازهای مختلف در بستر می‌شود.

3- ایجاد پشته‌ای از کود گاوی نیمه پوسیده به شکل گنبدی به عرض 70 سانتیمتر، ارتفاع 40 سانتیمتر و طول دلخواه و آبیاری فراوان آن بمنظور خروج شیرابه کود. بستری با ابعاد یک متر در یک متر و با ارتفاع 40 سانتیمتر به 30 الی 35 کیلوگرم خوراک و ماده بستری نیاز دارد. این مقدار برای 1000 تا 1500 کرم خاکی کافی است که تکثیر شده و عمل کمپوست‌سازی را از لایه‌های بالایی آغاز کند. چون کرمهای قرمز تمایل دارند که از قسمت‌های سطحی بستر تغذیه نمایند، عمق بستر نباید بیش از 30 تا 40 سانتیمتر باشد. اگر بستر عمق بیشتری داشته باشد مواد آلی فشرده و بصورت غیرهوازی تجزیه شده و تولید بوی نامطبوع و مواد سمی می‌نماید و در نهایت منجر به مرگ کرمها می‌گردد.

4- ایجاد شیار در طول خط‌الراس پشته به عمق 15 سانتیمتر و ریختن کرمها به داخل آن و سپس بر گردانیدن کود روی کرمها.

5- جمعیت مناسب کرم جهت تکثیر کرم 5-5/2 کیلوگرم در مترمربع است و نباید بیشتر از پنج کیلوگرم باشد در جمعیت‌های کمتر تولید مثل کاهش می‌یابد زیرا کرم‌ها کمتر با یکدیگر تماس می‌یابند. جمعیت مناسب کرم جهت تولید کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) 10 – 5 کیلوگرم در مترمربع می‌باشد. تولیدکنندگان کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) معمولا پنج کیلوگرم در مترمربع استفاده می‌کنند و با دو برابر شدن جمعیت کرم بستر را نصف می‌کنند. زمان لازم برای تولید کود آلی در دمای 25 درجه سلسیوس در حدود 5/1 تا 2 ماه خواهد بود و تقریبا نیمی از وزن پشته تبدیل به کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) خواهد شد. کرمهای قرمز تحت شرایط مطلوب می‌توانند در یک روز معادل وزن خود تا دو برابر از زباله‌ها و بستر تغذیه کنند و %60 آنرا به کود ورمی‌کمپوست تبدیل کرده و دفع‌کنند. خلاصه، هر عدد کرم بالغ قادر است در یکماه (سی روز) 23 گرم کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) تولید کند. اما بطور متوسط برای بازیافت هر یک کیلوگرم زباله غذایی در طول 24 ساعت حدودا به 2 کیلوگرم کرم خاکی نیاز است؛ بنابراین مدت زمان لازم برای تولید کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) در بستر بستگی به میزان کرم موجود در پشته‌ها دارد، نگهداری کرم درون پشته‌ها به دو منظور صورت می‌پذیرد:

الف – افزایش جمعیت

ب- تولید کود آلی (کرم پوسال (ورمی‌کمپوست))

وزن اولیه کرمها درون پشته برای هدف اول به مراتب کمتر از هدف دوم است.

6- آبپاشی پشته بصورت روزانه به اندازه آبیاری چمن به منظور ایجاد شرایط محیطی مناسب برای فعالیت کرمها و بلع غذا توسط آنها. روش مناسب برای آب‌رسانی به پشته‌ها استفاده از شلنگ نرم پلی اتیلن شماره 16 مشکی و نصب آب پاش در سر آن و آبپاشی روی پشته‌ها است به طوری که رطوبت هر نقطه همیشه در حد %70 حفظ شود. زمان بین آب دهی تجربی است و با توجه به میزان رطوبت تعیین می­شود. ولی هر نقطه باید حداقل هفته‌ای 2 بار آب داده شود.

7- پس از گذشت حدود شش هفته کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) برای برداشت آماده می‌شود. در مزارع کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) پس از سه الی چهار ماه مدفوع کرمی را برداشت می‌نمایند. برای برداشت کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) ابتدا باید جداسازی کرمها از پشته‌ها انجام شود، برای جداسازی کرمها از پشته‌ها لازم است بعد از اندکی هوادهی به بستر و کاهش رطوبت آن با استفاده از غربال دوار برقی که به همین منظور طراحی و ساخته شده است بستر سرند گردد. برای غربال کردن در مزارع کوچک می‌توان از یک توری دو میلیمتری گالوانیزه نیز استفاده کرد، بمنظور حفظ کرمها لازم است از ابتدای بستر، هر روز نیم متر از بستر آبیاری نشود تا کرمها رفته رفته به انتهای بستر مهاجرت نمایند بعد از مهاجرت کرمها با هوادهی بستر و کاهش رطوبت آن اقدام به سرند نمایید در صورتیکه رطوبت بستر زیاد باشد عملیات سرند بسیار مشکل خواهد شد.

8- برای جمع‌آوری کرمها می‌توان با ایجاد یک ماهیچه از کود دامی نیمه پوسیده در کنار پشته‌ای که دیگر فاقد مواد غذایی لازم برای تغذیه کرمها است سبب مهاجرت کرمها از پشته قدیمی به این ماهیچه گردید و پس از آن اقدام به ایجاد پشته‌های جدید و انتقال جمعیت کرم به این پشته‌ها نمود. اگر کرم مجبور به زندگی در میان زباله‌هایی باشد که خود تولید نموده در اینصورت نمی‌تواند به حیات سالم خود ادامه دهد؛ بنابراین باید بستر را بطور مرتب عوض کرده و اجازه نداد که مدفوع کرم به ماده‌ای سمی برای کرمها تبدیل شود.

9- برای تولید کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) در خانه می‌توان از جعبه‌های چوبی، پلاستیکی و فلزی با ایجاد سوراخهایی با اندازه مناسب در کف و دیواره‌های آن برای انجام زهکشی استفاده کرد.

10 – بعد از انجام سرند، کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) که بصورت ذرات دانه‌بندی می‌باشد در کیسه‌های پلاستیک 1 تا 20 کیلویی بسته‌بندی و به بازار عرضه می‌گردد، بدیهی است در صورت درخواست متقاضیان می‌توان نسبت به غنی‌سازی و استانداردکردن کمیت عناصر غذایی آن بعد از نمونه برداری و تجزیه آن در آزمایشگاه اقدام و آن را برای محصولات گلخانه‌ای با نیاز مشخص آماده نمود. رطوبت کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) در هنگام بسته‌بندی نباید بیش از 20 درصد باشد.

جدول ( 3 ) رفع مشکلات در تولید کرم پوسال (ورمی‌کمپوست)

ردیف	مشکل	علت احتمالی	راه حل
1	کرمها می‌میرند	خیسی زیاد بستر خشکی زیاد بستر دمای خیلی زیاد هوای ناکافی غذای ناکافی	با بستر خشک مخلوط کنید بستر را مرطوب کنید بستر را بطور کامل مرطوب کنید بستر را هوا داده و در آن سوراخ ایجاد کنید از بستر و خرده‌های غذای بیشتری استفاده نمایید
2	بستر بوی بد می‌دهد	غذای بیش از حد وجود مواد غیر قابل تبدیل به کمپوست خیسی زیاد بستر عدم وجود هوای کافی	به مدت یک تا دو هفته به کرمها غذا ندهید این مواد را برداشته و غذای کرمها را بطور کامل در بستر مدفون کنید با بستر خشک مخلوط کنید بستر را باد داده و سوراخهای تهویه بیشتر ایجاد کنید
3	کرمها اقدام به فرار می‌کنند	نامناسب بودن شرایط بستر	به راه‌حلهای فوق مراجعه کنید در اینصورت کرمها برگشته و در بستر دالان حفر می‌کنند
4	مگسها به سوی بستر جذب می‌شوند	غذای فاسد در بستر است استفاده از غذای بیش از حد بویژه مرکبات	از قرار دادن غذای فاسد در بستر خودداری کنید از تغذیه بیش از اندازه کرمها پرهیز کنید
5	بستر کپک می‌زند	اسیدی بودن بستر به میزان زیاد	استفاده از مرکبات را کاهش دهید
6	بستر خشک می‌شود	تهویه بیش از اندازه نامناسب بودن سایبان وجود باد زیاد	بستر را مرطوب نمایید سایبان اصلاح شود دیوار محافظ یا بادشکن نصب نمایید
7	در ته بستر آب جمع می‌شود	تهویه ضعیف آبیاری زیاد استفاده از خرده غذای بسیار خیس	تهویه بیشتر، افزایش بستر خشک میزان آب در هر آبیاری را کاهش دهید استفاده از این غذا را کاهش دهید
8	سرند به سختی انجام شده و کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) بخوبی جدا نمی‌شود.	رطوبت بستر زیاد است سرعت گردش سرند زیاد است شیب سرند کم است منافذسرند مسدود می‌شود	ضمن جابجایی بستر و هوادهی رطوبت را کاهش دهید سرعت چرخش سرند را کم کنید شیب سرند را افزایش دهید با نصب برس منافذ سرند را باز نگه دارید
9	هنگام سرند تعداد کرمها در بستر زیاد است	به علت رطوبت مناسب کرمها مهاجرت ننموده‌اند	شرایط فیزیکی یا شیمیایی را برای مهاجرت کرمها به انتهای بستر فراهم کنید

تغذیه کرم خاکی:

غذای اصلی کرم‌های خاکی بقایای مرده و پوسیده گیاهی به انضمام بقایای ریشه‌ی گیاهان و نیز کود دامی است. کرم‌های قرمز بارانی بیشتر مواد زائد آشپزخانه را نیز خواهند خورد ضایعات سبزیجاتی که در حین تهیه غذا بوجود می‌آید برای کرمها قابل استفاده می‌باشد. مانند پوست سیب‌زمینی، هویج، کاهو، کلم، کرفس، سیب، پوست موز، گریپ فروت و پوست پرتقال، برگ چای، چای کیسه‌ای، تفاله قهوه، کاغذ و مقوا. بعضی از ضایعات زودتر از سایر مواد به کود تبدیل می‌شوند. پوست موز حدود یک هفته طول می‌کشد در حالی که پوست پرتقال حدود یکماه طول خواهد کشید تا کاملاً تجزیه گردد. نوع و مقدار مواد غذایی در دسترس نه تنها بر روی جمعیت کرم‌های خاکی بلکه بر روی انواع گونه‌های موجود و نرخ رشد و.... تاثیر می‌گذارد.

زائدات کشاورزی شامل باقیمانده محصولات و محصولات جانبی آنها مانند زائدات غلات، دانه‌های روغنی، نیشکر، ساقه ذرت، کتان، کنف، محصولات فرعی کارخانجات روغن، کارخانجات چای و شکر و صنایع مرتبط با میوه و سبزیجات دارای قابلیت تبدیل به کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) هستند، روزنامه‌های سیاه و سفید معمولی نیز می‌توانند کمپوست شوند هر چند نیتروژن آنها پایین است و در نتیجه سرعت تجزیه را کاهش می‌دهند. اگر کاغذ کمپوست شود نباید بیش از 15 درصد وزن کل مواد توده کمپوست باشد. زائدات کشاورزی از قبیل باقیمانده محصولات، زائدات سبزیجات، تفاله نیشکر و... فضولات احشام (فضولات گاو، گوسفند و...، زائدات شهری (زباله شهری)، زباله‌های صنعتی، زائدات گیاهان از قبیل برگ، خاک اره (برای هر صد کیلوگرم خاک اره به یک کیلو نیتروژن نیاز است) و... قابل تغذیه توسط کرمها می‌باشند. کیفیت محصول تولید شده با بکار بردن کود آلی افزایش می‌یابد، اغلب مواد آلی زائد قابل تجزیه بیولوژیکی می‌توانند به کود تبدیل شوند، حدود 5 تا 10 درصد موادی که توسط کرم بلعیده می‌شوند در بافت‌های بدن کرم بمنظور رشد و فعالیت‌های متابولیکی جذب و بقیه بصورت کودهای گرانولی دفع می‌شوند. در مجموع هر کرم قادر است در روز معادل وزن خود تا 2 برابر تغذیه کند و %60 آنرا به کود ورمی‌کمپوست تبدیل کرده و دفع‌کند.

توجه به این نکته ضروری است که کرمها با فلزات، فویل، پلاستیک، مواد شیمیایی، روغن، حلال‌ها، حشره‌کش، صابون، رنگ و... تغذیه نشوند. همچنین باید از انواع مرکبات (پرتقال، لیمو شیرین و گریپ فروت)، پیاز، سیر، میخک، غذاهای پر ادویه و خیلی تند و غذاهای اسیدی اجتناب نمود، همینطور نباید از خرزهره و دیگر گیاهان سمی برای تغذیه کرمها استفاده گردد. گیاهان که با آفت کش یا علف کش سمپاشی شده‌اند نباید در فرآیند کمپوست سازی استفاده شوند. همچنین برخی از مواد به علت اینکه سلامتی انسان را به خطر می‌اندازند و یا مایه رنجش انسان می‌شوند نباید برای تولید کود استفاده شوند. افزودن مدفوع انسان و حیوانات خانگی توصیه نمی‌شود زیرا باعث انتقال بیماری می‌شوند. گوشت، استخوان، تخم‌مرغ و محصولات لبنی نباید اضافه شود چون باعث جلب حشرات به محل می‌شود. اگر مواد غذایی خرد شوند بلعیدن آنها برای کرمها راحت‌تر خواهد بود. به هنگام دادن زباله‌ها در صورت امکان آنها را به تکه‌های کوچکتر تقسیم کنید تا انجام فرآیند تولید کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) برای کرمها آسانتر باشد. زباله‌ها را به مدت چند روز در داخل یک مخزن قرار دهید تا باکتری‌ها شروع به شکل‌گیری کنند چون کرمها بسیار به باکتری علاقه دارند. همچنین از مرطوب بودن مخلوط نهایی اطمینان حاصل نمایید که مانند یک کیک اسفنجی باشد. اضافه کردن کمی ماسه ریز به توده ماده آلی به هضم غذا در سنگدان کرم کمک می‌نماید.

تغذیه گونه آیزنیا فوتیدا از بستری شامل مواد نیمه پوسیده کود گاوی، کود اسبی (کودها باید خشک باشند) کاه وکلش غلات و برخی زایدات و بقایای گیاهی می‌باشد، در داخل این بستر اصلی می‌توان مواد تازه‌ای چون زایدات سبزیجات و میوه جات، مواد آلی و قابل تجزیه، زباله‌های خانگی، پسماندهای کارخانجات غذایی و حتی لجن و فاضلاب (بجز فاضلاب صنعتی) اضافه نمود. کود مرغی تازه به علت میزان زیاد اوره برای کرمها سمی است و باید بعد از پوسانیدن با سایر مواد مخلوط گردد تا قابل استفاده شود، حتی کود گاوی تازه برای کرمها مناسب نمی‌باشد و باید شستشو شده و یا بصورت پوسیده مصرف گردد. باید توجه داشت که مخلوط کود حیوانی و بقایای گیاهی که پوسیده نباشند در صورت تامین رطوبت مراحل پوسیدگی را خواهند گذراند و به علت فعالیت میکروارگانیزمها دمای آن تا 80 درجه سلسیوس (سانتیگراد) بالا می‌رود که برای کرمها قابل تحمل نیست و لذا باید از کود حیوانی و بقایای گیاهی تنها در صورتی استفاده کرد که به حالت پوسیده یا نیمه پوسیده باشند و مرحله کمپوست شدن را گذرانیده باشند. کرمها در خارج از سفره غذایی حرکت نمی‌کنند و به همین علت جمعیت آنها بسته به دسترسی به مواد غذایی رشد کرده و تثبیت می‌شود.

رطوبت مناسب بستر، هوادهی، تغذیه، جلوگیری از سفت شدن بستر و نگهداری ph در حد 7-8 از نکات کلیدی در تولید کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) است. بستر باید بگونه‌ای باشد که هوای زیادی را به درون خود راه بدهد. کرمها علاقه‌ای به باکتریهای بی‌هوازی ندارند و اگر تحت چنین شرایطی قرار گیرند محلی را که باعث آزارشان می‌شود ترک می‌کنند و اگر قادر به این کار نباشند خواهند مرد. کرمها نیز درست مانند بیشتر جانوران به تنفس نیاز دارند. لازم است که تقریبا هر دو یا سه هفته یکبار چند اینچ از لایه‌های بالایی بستر را به آرامی بهم زد تا گازهای ایجادشده خارج شوند. این کار همچنین از فشردگی بستر جلوگیری می‌کند. لایه‌های سطوح پایین‌تر را نیز می‌توان به میزانی بسیار کمتر از لایه‌های بالایی بهم زد. در بسترهای کود حیوانی که کرمها مشغول فعالیت تولید کود هستند در اثر فعالیتهای گازی کود حیوانی گاز متان تولید می­شود که باعث از بین رفتن کرمها می‌شود. لازم است که به طور متناوب پشته به هم زده شود تا گاز متان از داخل پشته خارج شده و کرمها فعالیت خود را ادامه دهند. بسته به روش تولید ابزارهای دستی و مکانیزه مختلفی برای این کار وجود دارد. در حال حاضر این کار در ایران با روش دستی و با ابزاری شبیه شن کش انجام می­شود. لازم به ذکر است که این کار را با بیل نمی­توان انجام داد چون به کرمها آسیب می­رساند. دستگاههایی در ایران در حال طراحی و ساخت است که با بسته‌شدن پشت تراکتور فرایند هوادهی را با سرعت و هزینه کمتر انجام می­دهد و امکان تولید در حجمهای انبوه را فراهم می­کند. این دستگاه حدود یک میلیون تومان قیمت دارد.

از نظر اقتصادی کشت و پرورش کرم خاکی وقتی مقرون به صرفه است که بتوان از موادی که دارای هیچگونه هزینه‌ای نباشد استفاده کرد. مثل پسماندهای رستورانها، آشپزخانه‌ها، اماکن میوه و تره بار، مواد زائد کارخانه‌های تهیه مواد غذایی (کارخانه آردسازی و روغن‌کشی سویا). تغذیه کرمها باید بطور مرتب و معمولا یک بار در هفته صورت گیرد. انباشتن بیش از حد مواد غذایی در بستر، سبب ایجاد بوی نامطبوع و ترکیبات سمی می‌گردد. بهترین روش برای تهیه برنامه و میزان تغذیه، تعیین میزان مصرف کرم از آخرین تغذیه و همچنین شرایط موجود کرمها می‌باشد. زمانی که آخرین موادغذایی تغذیه شده تقریبا در حال تمام شدن است زمان تغذیه مجدد می‌باشد. اگر بنظر برسد که رشد کرمها متوقف شده و یا زاد و ولد آنها کاهش یافته احتیاج به اضافه نمودن پروتئین بیشتری در مواد غذایی می‌باشد.

مرکز تهیه کرم خاکی در فیلیپین توصیه می‌کند که بهترین ترکیب غذایی برای کرم خاکی مخلوطی از 55 درصد خاک اره، 35 درصد پوسته برنج و 10 درصد سبوس برنج می‌باشد. این مخلوط باید به مدت 3 هفته تخمیر شود تا حرارت آن بین 5/15 تا 20 درجه سانتیگراد برسد. پس از تخمیر کافی و کنترل دما این محیط

تاثیر بستر‌های مختلف بر روی تعداد کرمها:

بستر حاصل از تفاله سیب موجب کمترین میزان رشد و نمو کرمها می‌شود و حتی سبب از بین رفتن کرمهای اولیه می‌گردد زیرا در اثر تخمیر در بستر کشت محیط کاملا اسیدی شده و مانع از رشد و فعالیت کرمها می‌شود. بستر تهیه شده از سیب زمینی از بستر سیب بهتر است اما بدلیل نشاسته بالا خیلی سریع کپک زده و محیط را برای کرمها نامطلوب می‌نماید شاید بتوان از پوست سیب‌زمینی برای تهیه کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) استفاده نمود به شرط اینکه به نسبت بیشتری آنها را با خاک مخلوط نمود تا طی مرور زمان بقایای سیب‌زمینی تجزیه شوند و کپک نزنند. در بستر کود گاوی که کمی سیاه تیره شده کرمها بخوبی رشد می‌نمایند و خیلی سریع تکثیر می‌یابند. کود اسبی از میان بستر‌ها بهترین بستر تهیه کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) شناخته می‌شود و کرمها بخوبی در آن رشد نموده و خیلی سریع تکثیر می‌یابند که این سرعت رشد نشانه مطلوبیت بستر است. بیشترین تکثیر تعداد کرمها در بستر کود اسبی با 335 کرم و کمترین تکثیر مربوط به تفاله سیب با 6/. است که از تعداد کرمها با گذشت زمان کاسته شده است.



پروارکردن کرمهای خاکی:

این امکان وجود دارد که کرمهای خاکی را بطور مصنوعی پروار کرد تا در نتیجه هم از لحاظ وزنی و هم از لحاظ قطر افزایش یابند. برای این منظور می‌توان تعداد زیادی بستر جدید فقط با 15 سانتیمتر مواد بستر آماده کرده و تا زمانی که تقریبا خیس شوند، آنها را آبیاری کنیم. سپس کرمها را از بسترهای معمولی برداشت کرده و آنها را در بستر‌های فوق جایگزین کنیم. در این حالت معمولا از مالت و بلغور برای تغذیه کرمها استفاده می‌شود. اگر کرمها بسیار فعال باشند (موردی که باید در یک یا دو روز انتقال به بستر‌های جدید دیده شوند) تغذیه باید روزانه دو بار انجام شود. بدین ترتیب پس از 7 تا 10 روز کرمها برای استفاده و فروش آماده خواهند بود.

روش‌های جداسازی کرمهای خاکی:

جدا‌سازی کرمهای خاکی با دو هدف اصلی انجام می‌شود، اول جدا‌سازی کرمها بمنظور فروش کرم، دوم جدا‌سازی کرمها از بستر بمنظور سرند کردن بستر و فروش کرم پوسال (ورمی‌کمپوست)؛ بنابراین با توجه به هدف مورد نظر و امکانات موجود یکی از شیوه‌های زیر برای جدا‌سازی کرمهای خاکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

الف - روش شیمیایی: از مواد شیمایی مختلف که به صورت محلول در آمده‌اند جهت بالا آمدن کرمهای خاکی از خاک استفاده می‌شود. بعنوان مثال محلول کلرید جیوه، فرمالین، آب نمک، پرمنگنات پتاسیم و... اما اگر کرمها را جهت پرورش و نگهداری بخواهیم باید بلافاصله آنها را بوسیله آب شستشو دهیم و اثر مواد شیمیایی را از بدنشان پاک نماییم. مناسب‌ترین و بی‌ضررترین روش جهت بالا آمدن کرمهای خاکی استفاده از آب نمک غلیظ (در حد اشباع) می‌باشد. در این روش کرمهای خاکی بدست آمده آسیب ندیده و می‌توان در کلیه اهداف نمونه‌برداری از آن استفاده نمود. بدیهی است در این حالت بستر قابلیت استفاده خود را از دست می‌دهد و باید کاملا شستشو شود و به علت خیس شدن بستر و عدم امکان سرندکردن آن از این روش برای جدا‌سازی کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) استفاده نمی‌شود.

ب - روش مکانیکی: در این روش با استفاده از فاکتورهای فیزیکی مانند نور و گرما کرمهای خاکی را از خاک محیط کشت جدا می‌سازند بدین ترتیب که در مزرعه کشت و تکثیر جهت جمع‌آوری کرمهای خاکی، بستر آنها را در محل‌های خاصی ریخته که چند رشته المنت به همراه یک دستگاه نوری قوی در بالای آن قرار داشته و از قسمت زیرین آن آب سرد در جریان می‌باشد. بدین ترتیب کرمهای خاکی که از نور و گرما گریزان هستند به قسمتهای پایین رفته و عملا خاک رویی فاقد کرم می‌شود هر چند دقیقه مقداری از خاک رو را برداشته تا زمانیکه فقط کرمهای خاکی باقی بمانند، سپس آنها را شسته و آماده مصرف می‌نمایند، این روش نیز عمدتا برای فروش کرم مورد استفاده می‌باشد.

ج - جمع‌آوری بوسیله نور: بستر را در معرض نور شدید (نور چراغ یا نور خورشید) قرارداده تا کرمها به قسمتهای تحتانی وارد شوند و بعد از 10 تا 15 دقیقه به اندازه 5 سانتیمتر از خاک روی بستر را برمی‌دارند. اینکار را آنقدر تکرار می‌کنند تا هنگامیکه فقط کرمهای خاکی باقی بمانند، این روش برای هر دو منظور فروش کرم و فروش کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) قابل استفاده است.

د- ریختن مواد تازه در کنار کرم پوسال (ورمی‌کمپوست)، در این حالت کرمها پس از وارد شدن به داخل مواد آلی تازه به ما اجازه می‌دهند که کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) بعمل آمده را جدا نماییم.

ه- جدا‌سازی کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) و کرمها بوسیله غربال.

حمل و نقل کرمهای زنده:

کرمها را می‌توان به دیگر پرورش‌دهندگان کرم فروخت و یا برای نیاز‌های محلی یا صادرات از آنها استفاده کرد. حمل و نقل و جابجایی کرمها کار بسیار آسانی است. با استفاده از یک برس (فرچه) ساده کوکونها را جدا کرده و آنها را در مخزنی که دارای همان خوراک و مقداری رطوبت است قرار می‌دهیم. در هر 24 ساعت از زمان حمل و نقل هر کوکون به نیم گرم غذا احتیاج دارد. می‌توان کوکونها را در مخازن تمیزی که دارای منافذ می‌باشند بسته‌بندی نمود. ابتدا کوکونها را در کیسه‌ای از جنس چیت قرار داده و سپس کیسه را در کوزه‌های پلاستیکی با درپوشهای منفذدار قرار می‌دهند.

کرمهای زنده نیز به روش مشابه با کوکونها بسته‌بندی می‌شوند یعنی در ظروف پلاستیکی با در پوش منفذدار و مواد غذایی مرطوب قرار می‌گیرند. برای هر کرم زنده مقدار ماده غذایی لازم در هر 24 ساعت از زمان حمل و نقل معادل 5/1 گرم می‌باشد. کوزه‌ای با ظرفیت یک لیتر برای جابه جایی 200 الی 500 کرم زنده در مدتی کوتاه مناسب است.

میزان مصرف کرم پوسال (ورمی‌کمپوست):

از آنجا که ترکیب شیمیایی کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) بگونه‌ای است که هر میزان مصرف آن هیچگونه اثر سوئی نخواهد داشت، در زراعت‌های رایج می‌توان از کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) به میزان 3 تا 5 تن در هکتار، در گیاهان گلدانی 5 تا 20 در صد وزن خاک گلدان و در باغات میوه به میزان 2 تا 5 کیلوگرم به ازای هر درخت مصرف نمود. اما با توجه به اینکه شرایط آب و هوایی، وضعیت حاصلخیزی خاک و نیاز گیاهان مختلف متفاوت می‌باشد از طرفی نوع بستر در ترکیب کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) موثر می‌باشد لذا نمی‌توان یک دستورالعمل واحد را در باره میزان مصرف کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) ارائه داد؛ بنابراین بمنظور رعایت اقتصاد تولید، صحیح‌ترین روش برای تعیین میزان دقیق مصرف کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) انجام آزمون و اندازه‌گیری میزان عناصر غذایی در کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) و مصرف آن متناسب با نیاز گیاه موردنظر و شرایط محیطی و وضعیت خاک می‌باشد.

روند اجرای طرح تولید کرم پوسال (ورمی‌کمپوست):

1- شرکت درکارگاههای آموزشی و کسب اطلاعات کافی از اهمیت کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) و روش تولید و نگهداری از آن.

2- تعین هدف از تاسیس مزرعه کرم پوسال (ورمی‌کمپوست).

3- برآورد میزان متوسط ماده آلی (کود حیوانی، زباله، بقایای گیاهی) قابل تامین در طول سال.

4- برگزاری کارگاه‌های آموزشی و تبلیغی برای تامین بازار مصرف.

5- تعیین محل مصرف تولیدات و تعداد مصرف‌کنندگان.

6- تعیین میزان مصرف کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) یا کرم خاکی.

7- بر آورد سطح مزرعه کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) متناسب با میزان متوسط ماده آلی قابل تامین، میزان ورمی‌کمپوست دارای تقاضا و میزان توسعه مصرف در آینده.

8- تامین زمین مورد نیاز در فاصله مناسب از مزارع یا شهرک تولید زباله. با توجه به هزینه حمل و نقل در این نوع فعالیت حتی­الامکان باید در اجرای این طرح زمین مورد نظر در محلی انتخاب شود که هزینه­های حمل و نقل به حداقل برسد.

9- تامین آب مورد نیاز.

10- تامین یک رشته برق.

11- خرید تجهیزات مورد نیاز شامل سرند، خرمنکوب یا سرشاخه خردکن، فرغون، بیل و...

12- زیر سازی و ایجاد تراکم در محل احداث مزرعه کرم پوسال (ورمی‌کمپوست).

13- بتون‌ریزی با ضخامت 15 سانتیمتر با شیب مناسب و احداث کانالهای انتقال شیرابه.

14- نصب سایبان چوبی یا فلزی متناسب با شرایط منطقه و امکانات موجود.

15- تهیه ماده آلی.

16- خرید کرم.

تولید کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) در منزل:

برای تولید کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) در منزل می‌توان از انواع مخازن استفاده نمود. برای داشتن یک محفظه مناسب می‌توان آن را از چوب ساخت و یا مخازن پلاستیکی خریداری کرد. برای کسانی که می‌خواهند در فضای آزاد از کرمها نگهداری کنند استفاده از جعبه چوبی بهتر است، زیرا قادر است که در طول تابستان کرمها را خنک‌تر و در زمستان نیز آنها را گرمتر نگه دارد. اندازه محفظه نیز به میزان زباله غذایی که اعضائ خانواده شما تولید می‌کنند بستگی دارد. برای 7 کیلو زباله‌ای که توسط دو نفر در یک هفته تولید می‌شود جعبه‌ای با طول و عرض 80 *60 و ارتفاع 50 سانتیمتر کافی می‌باشد.

برای ایجاد تهویه و زهکشی 12 سوراخ 25/1 سانتیمتری در کف محفظه مذکور ایجاد کنید. برای جمع‌آوری هر نوع رطوبتی که ممکن ا ست از محفظه خارج شود یک سینی پلاستیکی در زیر آن قرار دهید. همچنین ایجاد سوراخ در دیواره‌های بالایی محفظه، اکسیژن کرمها را تامین کرده و از ایجاد بو در محفظه جلوگیری می‌نماید. برای حفاظت کرمها از حشرات شکارچی پشت سوراخها را توری سیمی نصب نمایید؛ و از ورود مورچه‌ها به محفظه جلوگیری کنید. از آنجایی که کرمها به فعالیت در تاریکی علاقه دارند، از یک سرپوش بر روی محفظه استفاده نمایید و محفظه را در جایی که دمای آن بین 12 تا 25 درجه سانتیگراد است قرار دهید.

سپس از سرمته 8/5 اینچی برای ایجاد کردن منافذ گذر آب در زیر ظرف استفاده کنید.


آفات کرم خاکی:

کرمهای خاکی تحت تاثیرو حمله آفات بی‌شماری هستند. دشمنان اصلی کرمهای خاکی شامل کنه‌ها، دم فنریان، مورچه‌ها، صدپایان، حلزون‌ها، لارو سوسک‌های خاص، موش، مار، موش کور، وزغ و سایر حشرات و جانورانی که از کرمها تغذیه می‌کنند می‌باشند. کرمهای خاکی همچنین دارای تعدادی انگل داخلی شامل تعداد زیادی از پروتوزوآها، تعدادی از نماتد‌ها، لارو خاصی از انواع پشه‌ها و... می‌باشند.

کنه‌ها:

کنه قرمز یکی از فاکتورهای محدودکننده در تولید کرم خاکی بشمار می‌آید، کنه‌ها بطور طبیعی در کود‌های دامی و یا سایر مواد آلی مشابه دیده می‌شوند. همه بستر‌های تولیدکننده کرم خاکی نیز معمولا حاوی تعداد کمی از جمعیت کنه‌ها می‌باشند. که تحت شرایط خاص این حد جمعیت افزایش یافته و خسارت‌زا می‌شود. گونه‌های زیادی از کنه‌های آفت در اکثر بستر کرمهای خاکی وجود دارند اما مهمترین آنها کنه کرم خاکی با نام علمی Urpoda agitans می‌باشد این کنه‌ها قهوه‌ای مایل به قرمز و بسیار ریز هستند که بدون استفاده از میکروسکوپ نیز قابل دیدن می‌باشند. این کنه‌ها بیشتر در سطح و یا لبه‌های بستر کرم‌ها و همچنین در محل تجمع مواد غذایی دیده می‌شوند، آنها معمولا به کرم خاکی حمله نمی‌کنند و تنها از مواد غذایی کرمها تغذیه می‌کنند. زمانی که جمعیت کنه‌ها افزایش یافت و به سطح بالایی رسید کرمها به اعماق بستر نفوذ کرده و در همان جا باقی می‌مانند؛ و معمولا به سطح خاک نمی‌آیند این عمل باعث تضعیف رشد و کاهش تولید مثل آنها می‌شود.

کنترل کنه‌ها:

بهترین روش برای کنترل کنه‌های کرم خاکی پیشگیری می‌باشد همچنین یک مدیریت مناسب، مهمترین راهکار کنترل کنه است. جمعیت بالای کنه تقریبا همیشه با یک یا چند مورد از شرایط زیر همراه است:

1- میزان آب بیش از حد.

2- میزان تغذیه و مواد غذایی زیاد.

3- زباله و ضایعات تازه و آبدار.

برنامه تغذیه باید به گونه‌ای باشد که تمام مواد غذایی طی چند روز اولیه مصرف شود و از انباشته شدن مواد غذایی گندیده و ترش کرده در بستر جلوگیری شود.

بستر‌های تولید با زهکش ضعیف که بسیار خیس می‌شوند شرایط نامناسبی برای تولید کرم و شرایط مطلوبی برای رشد کنه‌ها ایجاد می‌کنند. برنامه آبدهی باید مطابق شرایط آب و هوایی باشد تا بسترها زیاد خیس نشوند. معمولا جمعیت بالای کنه در شرایطی مانند تغذیه کرم با زباله‌ها، برگ‌های کاهو و بقیه ضایعات سبزی که میزان رطوبت بالایی دارند بوجود می‌آید؛ بنابراین تا زمانی که جمعیت کنه‌ها تحت کنترل در آید باید رطوبت این مواد را کاهش داد و سپس جهت تغذیه استفاده نمود و حتی پس از آن نیز مصرف این مواد باید با احتیاط صورت گیرد. زمانی که جمعیت کنه‌ها در حال افزایش است پوشش بستر را برداشته و برای چند ساعت سطح بستر را در مقابل نور مستقیم آفتاب قرار دهید و همچنین میزان تغذیه و آبدهی را کم کنید.

برخی تولیدکنندگان زمانی که جمعیت حشرات و کنه‌ها افزایش می‌یابد ابتدا آبدهی زیادی بر روی سطح بستر انجام می‌دهند تا آفات به سطح بیایند سپس توسط مشعل دستی روی سطح بستر را می‌سوزانند. باید توجه داشت حذف و دفع فیزیکی و یا شیمیایی کنه‌ها تنها باعث کنترل موقتی آنها می‌شود بخصوص زمانی که شرایط بستر در جهت کاهش شرایط بهینه کنه‌ها، تغییر داده نشود.



دم فنریان:Spring tail

حشراتی دوک مانند، کوچک به رنگ سفید متمایل به خاکستری می‌باشند که قادر به جهیدن می‌باشند. گاهی اوقات جمعیت این آفات به حدی زیاد می‌شود که تقریبا سطح بستر سفید بنظر می‌رسد. زمانی که جمعیت دم فنریان افزایش می‌یابد، کرمها در سطح زیرین بستر باقی می‌مانند و قادر به تغذیه از مواد غذایی سطح بستر نمی‌باشند. روش‌های کنترل گفته شده در مورد کنه‌ها نیز در مورد دم فنریان موثر می‌باشد. اگرچه کنترل شیمیایی دم فنریان تاثیر چندانی نداشته است.

مورچه‌ها:

برخی از گونه‌های مورچه‌ها از تخم یا کرمهای کوچک تغذیه می‌کنند. مورچه‌ها را می‌توان با سموم حشره کش، اسپری‌های حشره کش و طعمه مسموم در خارج از بستر از بین برد.

کرمهای ریز قرمز:

این جانوران بعنوان انگل کرمهای خاکی محسوب می‌شوند. بطوری که به بدن کرم چسبیده و خون یا مایع بدن کرم را می‌مکند همچنین می‌توانند تخم کرم را سوراخ کرده و مایع درون آن را بمکند. این کرمهای ریز ابتدا بصورت خوشه‌های کوچک سفید یا خاکستری و شبیه به کپک می‌باشند. مراقبت صحیح از بستر‌های کرمهای خاکی می‌تواند از ایجاد کرمهای ریز قرمز جلوگیری کند. بسترهایی که بیش از حد خیس باشند می‌توانند شرایطی ایجاد کنند که برای کرمهای ریز مطلوب‌تر از کرمهای خاکی است. با تنظیم برنامه آبیاری، بهبود زهکشی و برگردانیدن بستر بطور مرتب از ایجاد رطوبت بیش از حد جلوگیری نمایید. تغذیه بیش از اندازه می‌تواند موجب تجمع غذای تخمیر شده و کاهش ph در بستر کرمها شود. برنامه غذایی کرمها را طوری تنظیم نمایید که تمام غذا ظرف چند روز مصرف شده و چیزی از آن باقی نماند. برای تنظیم ph بستری که حالت اسیدی دارد از کربنات کلسیم (آهک) استفاده کنید وآن را در حالت خنثی ph=7 نگه دارید. غذای بسیار خیس مثل سبزیجات بسیار مرطوب نیز می‌توانند باعث افزایش تعداد کرمهای ریز قرمز در بستر کرمهای خاکی شوند لذا استفاده از این خوراک را محدود کرده و در صورت مشاهده مقدار زیادی کرم ریز قرمز استفاده از سبزیجات را متوقف نمایید. در صورتیکه ph بستر قلیایی باشد می‌توان از گرد ملایم گوگرد استفاده کرد.
 ورمی کمپوست vermicompost

دانلود مقالات ورمی کمپوست

برای دانلود روی عکس کلیک کنید

مقاله ای در مورد تاثیر ورمی کمپوست روی نشا گوجه فرنگی

رمز: www.vermishop.com

مقاله ای در مورد ورمی کمپوست در ایران

رمز:www.vermishop.com

مقاله ای در مرود تهیه ورمی کمپوست از لجن فاضلاب شهری اصفهان

رمز:www.vermishop.com

مقاله ای در مورد تولید ورمی کمپوست از ضایعات کشاورزی

رمز:www.vermishop.com

مقاله ای در مورد تاثیر ورمی کمپوست روی گیاه دارویی انیسون

رمز:

www.vermishop.com

 ورمی کمپوست vermicompost

ورمی کمپوست و خواص ان

ورمی‌کمپوست:

ورمی‌کمپوست، فناوری استفاده از انواع خاص از کرمهای (ایزینیافوتیدا) است که به دلیل توان رشد و تکثیر بسیار سریع و قدرت قابل توجه

برای مصرف انواع مواد آلی زائد، این قبیل مواد غالباً مزاحم و آلوده کننده محیط به یک کود خاک‌پرور آلی، با کیفیت ممتاز تبدیل می‌کنند.

فرآورده ای که ورمی‌کمپوست خوانده می‌شود از لحاظ کیفی، ماده آلی یا تنظیم شده، سرشار از ماده هومیک و عناصر غذایی به شکل قابل جذب

برای گیاه، دارای انواع ویتامین ها، هورمون های محرک رشد گیاه و آنزیم های مختلف است.

این فرآورده از لحاظ ظاهری، به صورت دانه ای شکل با رنگ تیره و بوی مطبوع است.

ورمی کالچر:

به بستر غذایی کرم که متشکل از ماده آلی به همراه تعدادی کرم و کوکون های (تخم) موجود در آن است ورمی کالچر می گویند. هر کیلوگرم

ورمی کالچر مرغوب حداقل داراری بیش از پنجاه عدد کرم به همراه تعدادی کوکون می‌باشد.

فواید ورمی‌کمپوست:

ورمی‌کمپوست اصلاح کننده خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و بیولوژیکی خاک بوده و علاوه بر وزن مخصوص کم، فاقد هر گونه بو،

میکروارگانیسم های بیماری زا و بذر علف هرز است.

ورمی‌کمپوست در مقایسه با سایر کودهای آلی دارای میزان عناصر اصلی غذایی بالاتری است و علاوه بر عناصر ماکرو مانند ازت، فسفر و

پتاسیم که در فعالیت های حیاتی گیاه نقش اساسی دارند حاوی عناصر میکرو مانند آهن، مس، روی و منگنز نیز است. این خاک پرور با

داشتن موادی مانند ویتامین و اکسین، موجبات رشد گیاه را فرآهم می آورد.

تمام عناصر غذایی موجود در ورمی‌کمپوست به آسانی توسط گیاه جذب می‌شوند.

ورمی‌کمپوست عناصر سنگین موجود در خاک را تثبیت کرده و مانع از جذب بیش از حد آنها توسط گیاه می‌شود.

ورمی‌کمپوست جوانه زنی بذر را تحریک کرده و ریشه زایی قلمه ها را تشدید می‌کند.

ورمی‌کمپوست عملکرد کمی و کیفی گیاه را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

عناصر موجود در ورمی‌کمپوست

آهن Fe

کلر Cl

کربن آلی (O.C)

ماده آلی (O.M)

مواد خنثی شونده (TNV)

پتاس K

فسفر P

ازت N

Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA میزان و روش مصرف ورمی‌کمپوست

طریقه مصرف	زمان مصرف	مقدار مصرف	محصولات	ردیف
مخلوط با خاک و در عمق مؤثر ریشه	قبل از کشت	5 - 2 تن در هکتار	غلات	1
		6 - 3 تن در هکتار	حبوبات و دانه های روغنی	2
		500 – 300کیلوگرم در مترمربع	محصولات گلخانه ای	3
با خاک گلدان کاملاً مخلوط گردد	قبل و یا بعد از کشت	10- 5 درصد وزن خاک گلدان	گیاهان آپارتمانی	4
در اطراف سایه انداز درخت و در عمق مؤثر	قبل از متورم شدن جوانه ها	10- 5 کیلوگرم در هر درخت	درختان میوه	5
مخلوط با خاک و در عمق مؤثر ریشه	قبل از کشت	10 – 5 تن در هکتار	سبزی و صنفی	6

افزایش تولیدات دام، طیور و آبزیان با استفاده از کرمهای خاکی ایزینیافتیدا

پروتئین‌ها مواد اصلی هر سلول زنده هستند. که در ساختمان آنها نه تنها کربن، هیدروژن و اکسیژن وجود دارد، بلکه ازت و گاهی گوگرد نیز

موجود است.

پروتئین ها مسئول انجام اعمال گوناگون هستند. نقش آنها از تشکیل ماده انقباضی عضلات گرفته تا ساختن بعضی ازهورمون ها، آنزیمها و آنتی

کورها، تبدیل انرژی شیمیائی به کار و انتقال اکسیژن و هیدروژن متنوع است. کرمهای خاکی به لحاظ اررزش غذائی بالایی که دارند می توان

از آنها به عنوان منبع پروتئینی در جیره غذایی طیور، آبزیان و دام استفاده نمود. بدن کرمهای خاکی دارای 60 - 82 درصد پروتئین، 6 - 9

درصد چربی، 7 – 16 درصد ازت و مقدار زیادی آنزیم، ویتامین و عناصر کم مصرف است. پروتئین موجود در بدن کرم خاکی حاوی تمامی

انواع اسیدهای آمینه مورد نیاز دام و طیور، بویژه لینزین و متیونین است. با مصرف یک درصد کرم خاکی در جیره غذائی مرغ، تولید تخم

مرغ، وزن بدن و میزان پروتئین آن به ترتیب 25 و 22 و 7 درصد افزایش یافته. کرمهای خاکی به علت دارا بودن درصد بالایی از اسید

چرب امگا-3 در تخم مرغ و لذیذتر شدن گوشت ماکیان می‌شوند. استفاده از کرمهای خاکی در جیره غذایی دام نتایج مفیدی نیز داشته است

بطوری که با مصرف روزانه نیم کیلوگرم کرم خاکی تازه در جیره غذایی گاوهای شیرده، میزان شیردهی آنها 22 درصد افزایش یافته است.

با مصرف 15 درصد کرم خاکی تازه در جیره غذایی ماهی، وزن بدن آنها به میزان 33/5 درصد افزایش یافته، بنابراین از کرمهای خاکی

می توان به عنوان یک غذای مکمل در جیره غذایی طیور، دام و آبزیان به صورت تازه خوری خشک شده استفاده نمود. در جدول زیر مقایسه

ارزش غذایی کرم خاکی سبت به پودر ماهی ارائه شده است.

مقایسه ارزش غذایی کرم خاکی نسبت به پودر ماهی ( درصد )

پودر ماهی	کرم خاکی	نوع مواد
68	66	پروتئین
5	8	چربی
0/7	1	فیبر
0/9	2	فسفر
0/6	4	کلسیم

ترکیب ویتامین های بدن کرم خاکی به روش خشک انجمادی( میلی گرم در کیلوگرم )

656	نیاسین
157	ریبوفلافین
18	پنتوتنیک اسید
14	تیامین
4	ویتامین
2	اسید فولیک
1	بیوتین

www.vermishop.com

 ورمی کمپوست vermicompost